Saga félagsins
Verkstjórafélagið Þór sem er félag iðnlærðra verkstjóra í
upphafi málmiðnaðarmenn og tréskipasmiðir í smiðjum og slippunum í Reykjavík en
hefur nú verið útvíkkað með breyttum tímum til fleirri fagmanna.
Félagið er ekki fjölmennt hagsmunafélag en félagsmenn eru í
dag um 92 talsins þar af starfandi um 63 menn,
Það á sér þó langa sögu varð 75 ára árið 2010. Upphafið má rekja
til laugardagsins 5.október 1935. Þá
mættu 10 verkstjórar úr vélsmiðjunum
Hamri, Héðni, Landsmiðjunni og Slippfélaginu á fund að Norðurstíg 7 í
Reykjavík til þess að ræða stofnun verkstjórafélags. Þetta voru Bjarni Jónsson, Árni Jónsson og
Victor Strange frá Hamri Lárensíus
Rósmarsson og Benedikt Guðbjörnsson frá Stálsmiðjunni Júlíus Nýborg og Þórður Stefánsson frá Slippfélaginu
í Reykjavík Guðmundur Runólfsson, Ágúst
Brynjólfsson og Einar Bjarnason frá Landssmiðjunni og Guðfinnur Þorbjörnsson
frá Vélsmiðjunni Héðni.
Eftir nokkrar umræður var samþykkt að stofna félag og kosin
var fjögurra manna nefnd til að gera uppkast að lögum fyrir félagið og undirbúa
stofnfund. Í nefndina voru kosnir þeir
Bjarni Jónsson, Guðmundur Runólfsson,
Júlíus Nýborg og Guðfinnur
Þorbjörnsson. Nefndin kom saman
12.október á sama stað og var Bjarni þá kosinn
formaður nefndarinnar og Guðfinnur ritari. Eftir það hélt nefndin tvo fundi og lagði
drög að lögum í 15 greinum og ákvað
stofnfundardag.
Það var svo laugardagurinn 2.nóvember 1935 klukkan 5:30 eftir miðdegi að stofnfundur
Þórs var settur í Oddfellowhúsinu í Reykjavík.
Fundarstjóri var Bjarni Jónsson og ritari Guðbjörn Þorbjörnsson.
Í fundargerðarbók
segir meðal annars:
Mættir voru á fundinum 10 manns, þeir sömu og á undirbúningsfundinum að Bjarna
Guðbjörnssyni undanskildum,sem var ekki í bænum. Einar Bjarnason kvaddi sér hljóðs eftir að
lesin hafði verið upp fundargerð nefndarinnar og lagauppkast. Sagði hann að sér fyndist ekki eiga heima í
þessum félagsskap. Hann væri ekki
verkstjóri nema að nafninu til og hefði allt aðra lífsskoðun en þá er virtist
ætla að verða ríkjandi í félaginu. Vildi
hann að minnsta kosti ekki fallast á tvær lagagreinar þar sem ákvæði voru um að
félagsmenn mættu ekki vera í Sveinafélagi járniðnaðarmanna.
Vakti þetta undrun annara fundarmanna sem vísuðu til fyrri
samþykktra Einars um að stofna félagið. Endaði þetta orðaskak með því að Einar
gekk af fundi eftir að samþykkt var tillaga Guðfinns Þorbjörnssonar um að þeir
sem ekki væru fullkomlega vissir um að vera með í stofnun félagsins,íhuguðu
málið í næði áður en þeir óskuðu inngöngu. Eftir þetta var haldið áfram að ræða
lög félagsins sem síðan voru samþykkt og þessir kosnir í stjórn:
Formaður Bjarni
Jónsson
Ritari : Guðfinnur
Þorbjörnsson
Gjaldkeri
: Guðmundur Runólfsson
Varamenn
: Árni Jónsson og Þórður
Stefánsson
Endurskoðendur : Victor
Strange og Júlíus Nýborg
Á þessum fyrsta fundi var strax kosin nefnd til að athuga
ráðningarkjör félagsmanna og undirbúa gerð kaupsamnings við
vinnuveitendur. Fundað var nokkrum
sinnum í framhaldinu og teknir inn nýjir félagsmenn. Samningamálin voru ofarlega á baugi en ekki
voru allir sammála um þau mál. Á fjórða
fundi í félaginu 3.mars 1936 var lagt
fram uppkast nefndar að samningi við vinnuveitendur. Andmælti Ágúst Brynjólfsson því uppkasti og sagði að betra væri að hafa engan
samning. Sagðist hann alltaf hafa verið
á móti því að gera samning við
Vinnuveitendafélagið og einungis viljað samning við verkstæðin. Guðmundur Runólfsson andmælti einnig
samningsuppkastinu. Að lokum var það þó
samþykkt með nokkrum breytingum og töldu sumir
það mikils virði að með slíkum samningi myndi Vinnuveitendafélag Íslands
formlega viðurkenna Verkstjórafélagið Þór og þar með flestir verkstæðiseigendur
líka.. Samningamálin voru áfram rædd á
fundi í félaginu 5.mai 1936 þar kom fram breytingartillaga sem var felld og
upphófust þá heitar umræður og þrætur sem
ekki var unnt að bóka eins og stendur í fundargerð. Eftir þetta varð félagið óstarfhæft og enginn
fundur skráður í félaginu um árabil.
Þann 25.febrúar 1942 er ritað í fundargerðarbók Verkstjórafélagsins
Þórs að nokkrir verkstjórar í járn- og skipasmíðaiðnaði hafi komið saman í húsi
Slippfélagsins til fundar enn á ný til að ræða stofnun félags. Voru það að hluta sömu aðilar og stofnað
höfðu Þór í upphafi. Var samþykkt á
þessum fundi að endurreisa Þór, en skoðaðnaskipti urðu um samvinnu við sveina í
sömu iðngreinum. Ekki náðist fram að
félagar í Þór fengju að halda réttindum sínum með aðgengi að sjóðum í
sveinafélaginu. Kosin var nefnd á þessum
fundi til að fara yfir lög Verkstjórafélagins Þórs. Þann 16 mars 1942 var haldinn aðalfundur þar
sem breytt lög félagsins voru samþykkt og fyrsta stjórn eftir endurreisn
félagsins var kosin:
Formaður : Páll
Pálsson
Ritari : Gísli G.Guðlaugsson
Gjaldkeri
: Þórður Stefánsson
Varaformaður
: Dýri Baldvinsson
Varastjórnandi
: Anton Jónsson
Á fundi í félaginu 9 apríl 1942 kemur fram að samningsdrög
hafi verið lögð fyrir atvinnurekendur á tveimur fundum þann sama dag. Enginn árangur varð af fyrri fundinum, en á
sinni fundinum féllust atvinnurekendur á að greiða verkstjórum eftir- og
næturvinnu sem áður hafði ekki verið gert nema í einstaka tilfellum. Buðust atvinnurekendur til að greiða
undirverkstjórum í grunnkaup 4 krónur í eftirvinnu og 5,64 í næturvinnu. Yfirverkstjórum skyldi greiddar 4,50 krónur í
eftirvinnu og 6 krónur í næturvinnu.
Haustið 1942 náði Félag járniðnaðarmanna samningum um 45%
hækkun á dagvinnukaupi á meðan laun verkstjóra stóðu í stað. Á fundi samninganefndar Verkstjórafélagsins
Þórs með framkvæmdastjórum smiðjanna
15.september 1942 náðu verkstjórar samningum um hækkun grunnlauna sem
ákveðin voru 217,75 krónur á viku með fullum vísitölubótum að viðbættum
yfirvinnuhækkunum. Þá náðu þeir fram
þriggja mánaða uppsagnarfresti og 14 daga sumarfríi á launum. Í veikinda- og slysatilfellum skyldi
atvinnurekendur greiða allt að þriggja mánaða launum auk lækniskosnaðar. Þessi samningur er talinn vera fyrsti samningur
íslenskra verkstjóra sem ber nafn með rentu.
Helstu verkefni í gegnum tíðina og hvati að stofnun
félagsins var að leggja fram kjarakröfur og leita samninga við
atvinnurekendur. Staðan í dag er sú að
mikil áhersla er lögð á menntunarmál og jafnvel rætt um sérmentun verkstjóra. Einnig eru endurmenntunarmál ofarlega á baugi
sem og öryggismál. Félagið á og rekur
tvö sumarhús í landi Svartagils í
Borgarfirði sem hafa verið mjög vel nýtt.
Töluverður kraftur er í félaginu og annast félagsmenn meðal annars
viðhald á sumarhúsunum sínum í sjálfboðavinnu,enda hæg heimatökin hjá faglærðum
iðnaðarmönnum.
Skipasmíðaiðnaður hér á landi er ekki svipur hjá sjón
frá því sem áður var.
Þetta hefur leitt af sér talsvert
færri atvinnutækifæri fyrir
iðnmenntaða málmiðnaðarmenn og ekki
síður tréskipasmiði. Nýsmíði skipa er nær engin og fátt annað en viðhald er eftir á því
sviði. Iðnaðarmenn í þessum geira hafa
því leitað á önnur mið og smiðjurnar
sömuleiðis. Framtíðarsýn félagsmanna er
eigi síður sú að félagið verði áfram öflugt félag iðnlærðra verkstjóra. Þrátt fyrir að félagið sé fámennt þá er
sterkur vilji innan félagsins að auka félagatöluna og halda sjálfstæði Þórs sem
hagsmunafélagi iðnlærðra verkstjóra.
Á aðalfundi félagsins 2009 kom fram að tvö verkstjórafélög
óskuðu eftir því við stjórn að félagið sameinaðist öðru hvoru þeirra, þetta var
fellt einróma af fundarmönnum. En þeirri stjórn sem þá tók við fannst í
framhaldi af þessu að eitthvað yrði að gera til að efla og styrkja félagið því
fækkun á félögum hafði orðið á milli nokkurra síðustu ára og erfitt að manna stjórn.
Því voru boðaðir 8 einstaklingar úr félaginu til vinnufundar þar sem lagst var
yfir stöðuna og reynt að finna leiðir til framtíðaruppbyggingar. Niðurstaðan af
þeim fundum var sú að leggja til við
aðalfund 2010 að nafni félagsins yrði breytt og félagið nefnt ÞÓR félag
stjórnenda, og að orðið iðnlærðir yrði tekið út. Aðalfundur samþykkti þessar
breytingar einróm þar sem þetta opnaði fyrir aukinn félagamarkað og gæti orðið
til þess að yngri aðilar gengju til liðs við félagið því hlutfall aldraðra félaga
er orðinn nokkuð stór.
